مقدمه
ابزارهای تست امنیت برنامه کاربردی استاتیک (SAST) و تست امنیت برنامه کاربردی دینامیک (DAST) دو رویکرد حیاتی و مکمل در حوزه امنیت نرمافزار هستند. هر دوی این ابزارها با هدف یافتن آسیبپذیریها در نرمافزار برای جلوگیری از حملات سایبری به کار میروند، اما روش کار و زمان استفاده از آنها در چرخه عمر توسعه نرمافزار (SDLC) متفاوت است.
🧐 SAST چیست؟ (تست جعبه سفید)
SAST مخفف Static Application Security Testing (تست امنیت برنامه کاربردی ایستا) است.
- روش کار: SAST کد منبع (Source Code)، بایت کد (Byte Code) یا باینری برنامه را بدون اجرای آن تجزیه و تحلیل میکند. به همین دلیل به آن تست "جعبه سفید" (White-Box) نیز میگویند، زیرا به ساختار داخلی و منطق برنامه دسترسی کامل دارد.
- هدف: پیدا کردن آسیبپذیریها و ایرادات امنیتی در کدنویسی، مانند الگوهای کدنویسی ناامن، استفاده از توابع ناامن، تزریق SQL و سرریز بافر (Buffer Overflows).
- زمان استفاده: در مراحل اولیه SDLC، یعنی زودتر از همه، در حین کدنویسی یا کمی بعد از آن، معمولاً به طور مستقیم در محیط توسعه یکپارچه (IDE) یا خط لوله CI/CD یکپارچه میشود. این رویکرد به "انتقال امنیت به چپ" (Shift-Left) معروف است.
- مزایا:
- کشف زودهنگام: یافتن آسیبپذیریها در مراحل اولیه که هزینه رفع آنها بسیار پایینتر است.
- دقت بالا در محل آسیبپذیری: محل دقیق آسیبپذیری در کد را مشخص میکند.
- پوشش کامل کدبیس: میتواند تمام خطوط کد را تجزیه و تحلیل کند.
- معایب:
- وابستگی به زبان برنامهنویسی: باید از زبان یا فریمورک مورد استفاده در برنامه پشتیبانی کند.
- احتمال هشدارهای غلط (False Positives) بیشتر: ممکن است برخی از مشکلات را که در زمان اجرا تهدیدی ایجاد نمیکنند، به اشتباه پرچمگذاری کند.
- ناتوانی در کشف مشکلات زمان اجرا: نمیتواند مشکلات مربوط به پیکربندی، محیط سرور یا تعاملات بیرونی را پیدا کند.
🔎 DAST چیست؟ (تست جعبه سیاه)
DAST مخفف Dynamic Application Security Testing (تست امنیت برنامه کاربردی پویا) است.
- روش کار: DAST برنامه کاربردی در حال اجرا را از بیرون (External Perspective) مورد آزمایش قرار میدهد و حملات شبیهسازیشدهای را برای یافتن آسیبپذیریها اجرا میکند. به این دلیل به آن تست "جعبه سیاه" (Black-Box) میگویند، زیرا مانند یک مهاجم خارجی عمل کرده و به کد منبع دسترسی ندارد.
- هدف: شناسایی آسیبپذیریهایی که فقط در زمان اجرا ظاهر میشوند، مانند نقص در احراز هویت، پیکربندیهای نادرست امنیتی، تزریق اسکریپت از طریق وبسایت (XSS) و تزریق SQL در محیط عملیاتی.
- زمان استفاده: در مراحل پایانی SDLC، زمانی که یک نسخه عملیاتی یا آزمایشی از برنامه وجود دارد (مانند محیط Staging یا Production).
- مزایا:
- واقعگرایی بالا: حملات را شبیهسازی میکند که نمایانگر نحوه سوءاستفاده یک مهاجم واقعی است.
- کشف مشکلات زمان اجرا: نقصهای مربوط به محیط، سرور و پیکربندی را پیدا میکند.
- استقلال از زبان برنامهنویسی: به زبان برنامهنویسی که برنامه با آن نوشته شده است، وابستگی ندارد.
- هشدارهای غلط (False Positives) کمتر: چون روی برنامه در حال اجرا تست میکند، معمولاً آسیبپذیریهای معتبرتری را نشان میدهد.
- معایب:
- عدم پوشش کامل کدبیس: فقط مسیرهایی از برنامه را که در حین تست پیمایش شدهاند، ارزیابی میکند.
- شناسایی دیرهنگام: یافتن آسیبپذیریها در مراحل پایانی، که رفع آنها گرانتر و پیچیدهتر است.
- مشخص نکردن محل دقیق کد: ممکن است دقیقاً مشخص نکند که مشکل در کدام خط کد است و رفع آن میتواند زمانبر باشد.
🤝 استفاده ترکیبی: SAST و DAST با هم
SAST و DAST دو روش مکمل هستند و استفاده از هر دو برای داشتن یک استراتژی امنیت برنامه جامع (Comprehensive AppSec Strategy) ضروری است:
- SAST در اوایل کار، مشکلات پایهای کدنویسی را شناسایی میکند و امکان رفع سریع و ارزان را فراهم میآورد.
- DAST در مراحل بعدی، مشکلات زمان اجرا، محیطی و خطاهای پیکربندی که SAST قادر به دیدن آنها نیست را کشف و تأیید میکند.
به کارگیری هر دو ابزار (و شاید IAST که ترکیبی از این دو است) به تیمها کمک میکند تا با پوشش دادن طیف وسیعی از آسیبپذیریها در مراحل مختلف توسعه، برنامههایی امنتر و با ریسک پایینتر ارائه دهند.